غارنوردی یکی از گرایش های اصلی ورزش کوهنوردی است. کسانی که به صورت تخصصی این رشته را دنبال می کنند، شگفتی های بسیاری را در غارهای ایران تجربه می کنند. ایران غارهای شگفت انگیز و دیدنی بسیاری دارد که بعضی از آن ها مثل غار علیصدر که شهرت بیشتری دارد، نیاز به تجهیزات و تخصص غارنوردی ندارند. یکی از شگفت انگیزترین غارهای ایران غاری است واقع در روستای تازه کند سفلی در مراغه که گفته می شود هنوز بخش عمده آن کشف نشده و غارنوردان تنها تا بخشی از آن توانسته اند، پیش بروند.
محلی ها این غار را به واسطه قرار داشتن تعداد زیادی لانه کبوتر قرار دارد، به نام غار کبوتر می شناسند. «هامپا کهول»، «هامپوئیل»، «هنگ کهول»، «هامپو هول»، «همپوهول» نام های دیگر این غار است که در دوره های مختلف برای این غار به کار رفته و ریشه در زبان سانسکریت دارد.
غار کبوتر در کمرگاه کوهی صخره‌ای، رو به جنوب قرار گرفته است و از بستر رودخانه «موردی چای» حدود 1600 متر ارتفاع دارد. عرض دهانه غار کبوتر 8 متر است و ارتفاع آن به 25 تا 40 متر است. طول و عرض میدان اول غار تقریباً 40 در 60 متر است. در ابتدای ورود به غار کبوتر، کتیبه‌ای به زبان روسی دیده می‌شود که تاریخ آن مربوط به سال 1925 میلادی است. اهمیت غار کبوتر به خاطر وجود چاه‌های عمیق و مخوفی است که به صورت تنوره‌های سنگی و تالارهای بزرگ دیده می‌شود. این غار بیش از غارهای دیگر مورد توجه غارشناسان، محققان و کوهنوردانی است که همه ساله برای بازدید از آن به این منطقه سفر می‌کنند.
غار هامپوئیل ، شگفت انگیزترین غار ایران در مراغه
در اطراف چاه‌ها و دیواره‌ها و سقف میدان دوم رسوبات آهکى و استلاکتیت، مناظر جالب توجه و زیبایى به وجود آورده است. هواى غار بسیار مرطوب است و در انتهاى آن به خصوص در کنار چاه سوم و چهارم هواى کافى وجود دارد و براى رفتن به درون چاه‌‌‌هاى غار، بدون تجهیزات کافى مانند طناب، نورافکن، وسایل ایمنى، کپسول هوا و راهنما امکان‌پذیر نیست. در حال حاضر این غار تحت مدیریت و بهره‌‌بردارى سازمان‌یافته نیست.
اهمیت غار به خاطر وجود 6 حلقه چاه عمودی و تالارهای عظیم که در 5 طبقه و در تعداد 10 حلقه چاه هوایی و دالانهای فرعی که اکثرا سینه خیز رو هستند میباشد.عمق غار از طبقه فوقانی حدودا 150 متر است. فاصله دهانه غار از بستر رودخانه حدودا 1600 متر بوده و بزرگی دهانه غار 10 در 5 متر می باشد.
اهمیت غار کبوتر به خاطر وجود چاه های عمیق و مخوفی است که به صورت تنوره های سنگی و تالارهای بزرگ دیده می شود. این غار بیش از غارهای دیگر مورد توجه غارشناسان، محققان و کوهنوردانی است که همه ساله برای بازدید از آن به این منطقه سفر می کنند. چنین نظر می دهند که غار کبوتر مراغه از جمله مهمترین و جالب ترین غارهای خاکستری جهان است که نظیرش در چند ایالت آمریکا وجود دارد و احتمال می رود تحقیقات زمین شناسی و بررسی های علمی در آینده وجود خاکستر در تالار اول و دوم را روشن سازد.
مسیر دسترسی به غار هامپونیل
در 4 کیلومتری ایستگاه راه آهن مراغه روستایی به نام تازه کند سفلی که برای رسیدن به این غار باید از داخل روستا جاده خاکی به طول 10 کیلومتر را تا کنار رودخانه مردق طی کرد. بعد از رسیدن به رودخانه باید تا دهانه اصلی غار حدودا 10 دقیقه سربالایی را بالا رفت ، تا به دهانه غار رسید. 4 کیلومتری ایستگاه راه آهن مراغه روستایی به نام تازه کند سفلی که برای رسیدن به این غار باید از داخل روستا جاده خاکی به طول 10 کیلومتر را تا کنار رودخانه مردق طی کرد. بعد از رسیدن به رودخانه باید تا دهانه اصلی غار حدودا 10 دقیقه سربالایی را بالا رفت ، تا به دهانه غار رسید.
