آیا انسان‌های اولیه زندگی در ساوانا را به جنگل ترجیح دادند؟
گفته می‌شود انسان‌های اولیه زمانی درخت‌ها را ترک کرده و به زندگی در ساوانا و علفزارهای باز روی آورده است؛ اما این فرضیه چقدر واقعیت دارد؟
انسان‌های اولیه
به نقل از خبر سنتر بدیهی است در تاریخ تکامل، انسان‌ها از درخت‌ها بیرون آمدند و به سرزمین‌های بازتر مثل ساوانا‌های علفی رفتند. علفزارهای باز زیستگاه‌های مطلوب‌تری برای انسان‌تبارهایی چون ما بودند. در عوض، جنگل‌های گرمسیری متراکم به‌عنوان قلمروهای نامطلوب و خشنی برای زندگی انسان ماقبل تاریخی محسوب می‌شدند.
بیایید کار را با غار تابون در جزیره‌ی پالاوان در جنوب غرب فیلیپین شروع کنیم. این غار یکی از غارهای مجموعه‌ای شامل بیش از ۲۰۰ غار است که با آرایش لانه‌زنبوری در ساحل قرار گرفته‌اند. غار تابون از دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی هدف حفاری‌ها بوده است و اولین نقطه برای شناسایی انسان‌های ماقبل تاریخی فیلیپین به شمار می‌رود. گونه‌ی ما حداقل از ۴۰ هزار سال پیش در این منطقه زندگی می‌کرد.
باستان‌شناسی پارینه‌سنگی
پژوهشگرها به رهبری هرمین زائوفلر از دانشگاه دیلیمان فیلیپین در شهر کوئیزون با بررسی مجدد شواهد به‌دست‌آمده از غار تابون به دنبال داده‌های بیشتری از انسان‌های این منطقه رفتند. آن‌ها آخرین نتایجشان را در ماه اوت در مجله‌ی باستان‌شناسی پارینه‌سنگی منتشر کردند.
گروه زائوفلر مقادیر انبوهی از فضولات پرندگان و خفاش‌های داخل غار تابون را بررسی کردند. این حیوانات حشراتی را می‌خورند که خود از گیاهان محیط اطراف تغذیه می‌کردند. ایزوتوپ‌های کربن موجود در فضولات، خصوصیات گیاهان جنگلی را دارند نه علف‌ها؛ بدین معنا که می‌توان گفت که این محیط در اصل جنگل بارانی گرمسیری بوده است. این یافته‌ها همراستا با شواهدی از گرده‌های درخت‌هایی مثل مانگرو و درخت دم‌اسبی بودند.
ابزارهای سنگی به‌دست‌آمده از غار تابون
پژوهشگرها همچنین ابزارهای سنگی به‌دست‌آمده از غار تابون را بررسی کردند. از میان ۴۱ ابزار که با دقت بررسی شدند، ۲۳ عدد از آن‌ها نشانه‌هایی از برش و آماده‌سازی گیاهان را در خود داشتند. به نظر می‌رسید تعدادی از این ابزار برای بریدن گیاهان سخت مثل بامبو و جداسازی ساقه‌های بلند آن‌ها به کار می‌رفتند. آن انسان‌ها احتمالا اشیایی مثل سبد، طناب و بست هم می‌ساختند.
ابزارهای سنگی که تیم زائوفلر بررسی کرد، در لایه‌هایی با قدمت بین ۳۹ هزار تا ۳۰ هزار سال پیش کشف شدند. این یافته‌ها به مدت‌ها پیش از گسترش کشاورزی اشاره دارند، بنابراین انسان‌های این دوره به گروه شکارچی گردآورنده تعلق داشته‌اند. واضح است این انسان‌ها در زندگی در جنگل‌های بارانی به مدت هزاران سال موفق بودند.
یافته‌های فوق منطبق با سناریوی «جنگل‌های بارانی برای انسان‌ها بد است» نبودند. در واقع، بیشتر با مجموعه‌ای از شواهد سازگار هستند که نشان می‌دهند انسان‌ها و خویشاوندان انسان‌تبار ما اغلب در جنگل‌های انبوه زندگی می‌کردند.
بگذارید اول به گذشته‌ای نزدیک‌تر مثل ده‌هزار سال پیش برویم؛ دوره‌ای که در آن کشاورزی رونق بیشتری یافته بود. برخی از قوی‌ترین شواهد درباره‌ی زندگی انسان‌ها در جنگل‌های بارانی در این دوره از آمازون به‌دست آمده‌اند. طی چند هزار سال گذشته، این جنگل بارانی انبوه مملو از سکونتگاه‌های پراکنده‌ای بود که در آن‌ها کشت گیاهان متعدد و پرورش حیوانات رواج داشت.
براساس تخمین پژوهشگرها در سال گذشته، بیش از ۱۰ هزار سایت باستان‌شناسی کشف‌نشده فقط در آمازون وجود دارد. وجود آن «شهرهای شبح‌وار» نشان می‌دهد که جوامع پیچیده همه به یک شکل توسعه نیافتند. ساکنان آمازون در مناطق پرسازه‌ی ساخته‌شده از گل و نه سنگ زندگی می‌کردند؛ اما دست به قطع درختان جنگل نزدند یا محل زندگی خود را به‌طور کامل به سبک زندگی کشاورزی تبدیل نکردند.
تغییرات اقلیمی
به زبان ساده‌تر انسان‌ها درخت‌ها را رها نکردند. از قضا تنها عاملی که ممکن است بتواند باعث خروج بومیان آمازون از محل زندگی خود شود، تغییرات اقلیمی است که می‌تواند آمازون را به نقطه‌ی بی‌بازگشت برساند و بخش‌هایی از آن را به ساوانا تبدیل کند.
مسئله اینجاست که باستان‌شناس‌ها زمان زیادی را صرف جنگل‌های بارانی نکرده‌اند. یکی از دلایل این مسئله، شرایط بد رطوبت برای حفظ بقایای زیستی است. برای مثال شواهد فیلیپین از جنگل‌های بارانی نیامده بود، بلکه از غاری به دست آمد که در احاطه‌ی جنگل‌های بارانی قرار داشت.
ابداع ابزارهای سنگی پیچیده
مهم‌تر از هر چیز سنگ، اغلب اوقات در جنگل‌های بارانی کمیاب است، بنابراین افرادی که در این مناطق زندگی می‌کردند اشیای خود را از مواد دیگری مثل بامبو می‌ساختند که ساکنین غار تابون هم زیاد از آن استفاده می‌کردند. در واقع پژوهش زائوفلر فرضیه‌ای به نام بامبو را تقویت می‌کند که براساس آن مردم ماقبل‌تاریخ در جنوب شرق آسیا، به ابداع ابزارهای سنگی پیچیده نیازی نداشتند؛ زیرا می‌توانستند از بامبو چیزهای زیادی بسازند.
بااین‌حال در دهه‌ی گذشته، برخی پژوهشگرها جستجوی سایت‌های مجاور جنگل‌های بارانی را شروع کردند و علائمی از زیستگاه‌های انسانی را یافتند. یکی از مناطق کلیدی، «پانگا یا سعیدی»، غاری در کنیا است. این غار شواهدی از انسان‌های ۷۸ هزار سال پیش را در خود دارد که در منطقه‌ای ترکیبی از جنگل‌های بارانی و علفزار زندگی می‌کردند. براساس برخی نشانه‌ها، ساکنین این منطقه تور و دیگر ابزارهای بی‌دوام را برای شکار حیوانات کوچک می‌ساختند.
