بلک فرایدی یا جمعه سیاه چه روزی است؟ حقایق جالب در مورد حراجمعه
بلک فرایدی یا جمعه سیاه چه روزی است؟ حقایق جالب در مورد حراجمعه
بلک فرایدی فقط روز تخفیف‌های بزرگ نیست؛ این نام داستانی از یک بحران مالی و هرج‌ومرج شهری را در خود جای داده است.
بلک فرایدی
بلک فرایدی یا «جمعه سیاه» نامی است که شاید تا چند سال پیش برای ایرانیان غریبه بود، اما امروزه به یکی از هیجان‌انگیزترین روزهای سال برای خرید و به‌ویژه خرید آنلاین تبدیل شده است. این روز در ایالات‌متحده درست بعد از جشن شکرگزاری قرار دارد و عملاً آغاز خریدهای کریسمس و سال نو میلادی محسوب می‌شود. جشن شکرگزاری در آمریکا همیشه در آخرین پنج‌شنبه‌ی ماه نوامبر برگزار می‌شود؛ بنابراین تاریخ بلک فرایدی هر سال تغییر می‌کند، اما همیشه در آخرین جمعه‌ی ماه نوامبر (اوایل آذرماه) قرار می‌گیرد.
از سال ۱۹۵۲، فردای روز شکرگزاری به‌عنوان آغاز فصل خرید شناخته می‌شد، اما اصطلاح «بلک فرایدی» در دهه‌های اخیر جهانی شد. در این روز، فروشگاه‌ها چه فیزیکی و چه آنلاین با تخفیف‌های سنگین و بازگشایی زودهنگام، سعی می‌کنند بیشترین فروش سال خود را رقم بزنند؛ تا جایی که در برخی ایالت‌های آمریکا مثل کالیفرنیا، این روز نیز به تعطیلات رسمی اضافه شده است.
ریشه‌یابی «جمعه سیاه»؛ از رسوایی بازار طلا تا ترافیک فیلادلفیا
شاید بپرسید چرا «سیاه»؟ در فرهنگ‌های مختلف، رنگ سیاه معمولاً نماد اتفاقات ناگوار است و اصطلاح «جمعه سیاه» در ابتدا هیچ ربطی به خرید و جشن نداشت.
رسوایی بازار طلا (۱۸۶۹)
اصطلاح جمعه سیاه اولین‌بار در قرن نوزدهم برای توصیف یک بحران مالی به کار رفت. در آن زمان، دو دلال سودجو سعی کردند بازار طلای آمریکا را دردست بگیرند که به سقوط بازار و ورشکستگی بسیاری از سرمایه‌گذاران منجر شد.
هرج‌وجرج در فیلادلفیا (۱۹۵۰)
استفاده از نام جمعه‌ی سیاه برای روز بعد از شکرگزاری، به دهه‌ی ۱۹۵۰ و اداره‌ی پلیس فیلادلفیا برمی‌گردد. در آن سال‌ها، سیل عظیمی از جمعیت برای خریدهای قبل از کریسمس و تماشای مسابقات فوتبال ارتش به خیابان‌ها می‌ریختند. این شلوغی وحشتناک، ترافیک سنگین و دردسرهای مدیریت جمعیت، برای پلیس حکم «مصیبت» داشت و آن‌ها این روز را «جمعه سیاه» و روز بعدش را «شنبه سیاه» نامیدند.
تغییر معنا در دهه ۸۰ (از قرمز به سیاه)
فروشندگان تا سال‌ها تلاش کردند نام جمعه سیاه را به «جمعه بزرگ» (Big Friday) تغییر دهند تا بار منفی آن کم شود، اما موفق نشدند. در نهایت در دهه‌ی ۱۹۸۰، یک توجیه هوشمندانه‌ی حسابداری ارائه شد که ورق را برگرداند. در حسابداری سنتی، ضررها با جوهر قرمز و سودها با جوهر سیاه نوشته می‌شدند. فروشندگان ادعا کردند که از ابتدای سال تا ماه نوامبر در ضرر (قرمز) هستند و درست از فردای روز شکرگزاری، وارد مرحله‌ی سوددهی (سیاه) می‌شوند. بدین ترتیب، «جمعه سیاه» به نماد سودآوری و موفقیت تجاری تبدیل شد.
جمعه سیاه در ایران و جهان
اگرچه بلک فرایدی ریشه‌ی آمریکایی دارد، اما اکنون در کشورهایی مثل بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان و استرالیا نیز به‌شدت محبوب است. شرکت علی‌بابا در چین، رویداد مشابهی را به نام «روز مجردها» (Singles’ Day) در تاریخ ۱۱ نوامبر (۲۰ آبان) پایه‌گذاری کرد. انتخاب این تاریخ به‌دلیل تکرار عدد ۱ به‌عنوان نماد تنهایی بود. جالب اینکه حجم فروش علی‌بابا در این روز، بارها رکورد فروش آمازون و کل بلک فرایدی آمریکا را شکسته است.
با گسترش نفوذ اینترنت و آشنایی کاربران با فروشگاه‌های خارجی، موج بلک فرایدی به ایران هم رسید. بسیاری از کاربران ایرانی منتظر این روز بودند تا از طریق واسطه‌ها از آمازون یا سایت‌های خارجی خرید کنند. فروشگاه‌های اینترنتی داخلی با کمپین «حراجمعه» یا «جمعه بازار» پیش‌گام شدند و سپس برخی فروشگاه‌های بزرگ مثل دیجی‌کالا با عناوینی مثل «جمعه به خرید» یا ادغام آن با مناسبت‌های بومی مثل «یلدای شگفت‌انگیز»، این فرهنگ را بومی‌سازی کردند. حالا در ایران نیز هفته‌ی اول آذرماه، ترافیک سنگینی را روی سرورهای فروشگاه‌های آنلاین ایجاد می‌کند.
برای اینکه درک بهتری از بزرگی این رویداد داشته باشید، مرور چند نکته‌ی آماری و حاشیه‌ای خالی از لطف نیست:
رکوردشکنی‌های میلیاردی
گردش مالی بلک فرایدی در آمریکا سرسام‌آور است. برای مثال در سال ۲۰۱۷، هر کاربر آمریکایی به‌طور میانگین ۳۳۵ دلار در این روز خرید کرد که مجموع آن به بیش از ۵۸ میلیارد دلار رسید.
والمارت علیه دیزنی
تعداد مشتریانی که در بلک فرایدی به فروشگاه‌های والمارت مراجعه می‌کنند، از مجموع بازدیدکنندگان دیزنی‌لند در یک روز بیشتر است.
پرفروش‌ترین کالاها
شاید فکر کنید خرید کنسول بازی و تلویزیون در صدر فهرست بلک فرایدی قرار دارد. اگرچه این محصولات سهم بزرگی دارند، اما طبق آمار والمارت، پیژامه و لباس راحتی یکی از پرفروش‌ترین اقلام است.
خطرات جانی
متأسفانه هجوم جمعیت برای کالاهای تخفیف‌خورده در بلک فرایدی گاهی فاجعه‌بار می‌شود. آمارهای عجیب نشان می‌دهد تعداد افرادی که در بلک فرایدی بر اثر ازدحام فوت کرده‌اند یا زخمی شده‌اند، از قربانیان حمله‌ی کوسه در آمریکا بیشتر است.
نارضایتی کارمندان
درحالی‌که خریداران خوشحال هستند، کارمندان فروشگاه‌ها روز بلک فرایدی را کابوس می‌دانند. بسیاری از فروشگاه‌ها برای آماده‌سازی، کارمندان را مجبور می‌کنند حتی در روز شکرگزاری که مهم‌ترین تعطیلات خانوادگی آمریکا است نیز سر کار بیایند. این موضوع بارها باعث اعتراض اتحادیه‌های کارگری شده است.
