این کره با هوای آلوده و آب ساخته شده، نه شیر؛ آیا حاضر به خوردنش هستید؟
این کره با هوای آلوده و آب ساخته شده، نه شیر؛ آیا حاضر به خوردنش هستید؟
فناوری جدید تولید غذا از کربن با حمایت بیل گیتس، دی‌اکسیدکربن هوا را به چربی‌های خوراکی تبدیل می‌کند.
تولید غذا از کربن
به نقل از خبر سنتر تکه‌ای کره طلایی روی نان تست داغ ذوب می‌شود و عطر خوشایندش فضای آشپزخانه را پر می‌کند. ما معمولاً به مبدأ زنجیره تأمین غذایی که می‌خوریم فکر نمی‌کنیم، ولی انتظار هم نداریم کره به‌جای اینکه محصولی از دامداری و کارخانه‌های لبنیاتی باشد، از ترکیب دی‌اکسیدکربنِ استخراج‌شده از هوا و هیدروژنِ جداشده از آب ساخته شود!
بله، این فرایند همین حالا در یک کارخانه آزمایشی در ایالت ایلینوی آمریکا در حال اجرا است. شرکتی در کالیفرنیا به نام Savor، با حمایت مالی چهره‌ه‌ای سرشناسی مانند بیل گیتس، کره‌ای تولید می‌کند که از نظر ساختار شیمیایی هیچ تفاوتی با کره لبنی ندارد؛ اما برای تولیدش نه یک‌وجب زمین کشاورزی استفاده می‌شود، نه قطره‌ای شیر و نه حتی یک ساقه علف.
تلاقی فناوری اقلیمی و نوآوری غذایی
این محصول، پیشگام موج نوظهوری به نام «تولید غذا از کربن» است؛ تلاشی برای ساخت چربی، روغن و پروتئین با استفاده از ابتدایی‌ترین عناصر حیات: کربن، هیدروژن و اکسیژن. رویکردی که در نقطه تلاقی فناوری اقلیمی و نوآوری غذایی ایستاده و پاسخی متفاوتی به بزرگ‌ترین چالش‌های زمانه ما می‌دهد: تغییرات اقلیمی، امنیت غذایی و فشارهای ویرانگر کشاورزی سنتی بر محیط زیست. آیا مصرف‌کنندگانی که سال‌ها با اخبار و توصیه‌هایی نظیر «طبیعی، بهترین است» بمباران شده‌اند، حاضرند «کره کربنی» یا «مرغ هوایی» را به سفره‌شان راه دهند؟
رؤیایی برای آینده با ریشه‌هایی قدیمی
ایده تولید غذا بدون دخالت مزارع، هرچند آینده‌نگرانه به نظر می‌رسد، اما ریشه‌هایی غافلگیرکننده در تاریخ و ضرورت‌های حیات بشری دارد. در دوران جنگ جهانی دوم، آلمان نازی که با کمبود شدید منابع و اختلال در زنجیره‌های تأمین روستایی روبه‌رو بود، کوشید با بهره‌گیری از فرآیندهای شیمیایی صنعتی، محصولی موسوم به «کره زغال‌سنگ» (coal butter) تولید کند.
هرچند آن محصول اولیه هرگز به موفقیت تجاری نرسید، اما به ما یادآوری می‌کند که تلاش برای ساخت غذا از منابع غیرکشاورزی، اغلب فرزند بحران و تلاشی برای حفظ تاب‌آوری زنجیره غذایی است. بااین‌حال انگیزه‌های امروز نه زاده‌ی اضطرار جنگ، بلکه پاسخی به بحران‌های محیط‌زیستی قرن بیست‌ویکم قلمداد می‌‌شوند. کشاورزی سنتی، با تمام دستاوردها و شگفتی‌هایش، بهای سنگینی بر دوش سیاره ما گذاشت.
برآوردها نشان می‌دهد که تولید جهانی چربی‌ها و روغن‌های گیاهی و حیوانی، به‌تنهایی مسئول حدود ۱۴٫۵ درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای است. آماری که به‌ویژه با در نظر گرفتن نقش مخرب روغن پالم در جنگل‌زدایی، هشدار جدی محسوب می‌شود. همین واقعیت‌ها، روایت قدرتمندی در اختیار شرکت‌هایی می‌گذارد که می‌خواهند سرمایه‌گذاران و افکار عمومی را متقاعد کنند که «ساخت غذا از کربن» نه یک رویا، بلکه ضرورتی برای آینده است.
البته فناوری‌های امروز نیز در تخیلات توسعه نیافته‌اند و بر شانه‌های دهه‌ها پژوهش علمی ایستاده‌اند. نمونه‌اش شرکت فنلاندی سولار فودز (Solar Foods) که از پیشگامان تولید پروتئین از هوا به شمار می‌رود. این استارتاپ در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان یک اسپین‌آف از پروژه‌ای مشترک میان مرکز تحقیقات فنی VTT فنلاند و دانشگاه LUT متولد شد. اما ایده‌هایش ریشه‌ی بسیار قدیمی‌تری دارند و به دهه ۱۹۶۰ بازمی‌گردند؛ زمانی که ناسا برای تأمین غذای فضانوردان در سفرهای طولانی به فضا، به دنبال روش‌هایی بود که بتواند در محیطی بسته و با کمترین منابع، تولید پایدار غذا را ممکن سازد.
فرآیندهای ترموشیمیایی
به طور مشابه، فرآیندهای ترموشیمیایی که شرکت Savor به کار می‌گیرد، بر پایه سنتز فیشر-تروپش (Fischer-Tropsch) بنا شده‌اند؛ روش صنعتی معتبری که از دهه ۱۹۲۰ برای تولید سوخت‌های مایع از گاز سنتز (ترکیبی از مونوکسید کربن و هیدروژن) استفاده می‌شود. نوآوری شرکت سیوور (Savor) در این بود که همان شیمی صنعتی را با دقتی مثال‌زدنی برای ساخت مولکول‌های خوراکی بازطراحی و پالایش کرد.
در این میان، سرمایه‌گذاران آینده‌نگر؛ به‌ویژه گروهی که روی فناوری‌های اقلیمی متمرکزند؛ نقش شتاب‌دهنده‌ای حیاتی در پیشرفت فناوری استارتاپ‌ها ایفا کرده‌اند: حمایت مالی و کلامی بیل گیتس، از طریق صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیرش Breakthrough Energy Ventures، نه تنها از Savor بلکه از شرکت‌های مشابه دیگری مانند C16 Biosciences (تولیدکننده جایگزین روغن پالم) و Novonesis، اعتبار و توجه بی‌سابقه‌ای را به این حوزه بخشید و پدیده‌ی «غذا از کربن» را از یک کنجکاوی علمی به گزینه بالقوه جدی برای کربن‌زدایی از سیستم غذایی جهان ارتقا داد.
