خواب، عاملی کلیدی در سلامت شناختی انسان است. اما خواب طولانی‌مدت، دشمن پنهان مغز به‌ویژه در افرادی که از افسردگی رنج می‌برند، می‌تواند عملکرد شناختی مغز را کاهش دهد.
دشمن پنهان مغز
به نقل از خبر سنتر شاید برای شما هم سؤال باشد که آیا خواب بیش‌از‌حد می‌تواند برای بدن ما مضر باشد؟ پاسخ نگران‌کننده است: بله، به‌ویژه اگر فرد دچار افسردگی باشد. دانشمندان می‌گویند افرادی که شب‌ها بیشتر از ۹ ساعت می‌خوابند، بیش از دیگران با کاهش عملکرد شناختی و افت حافظه مواجه می‌شوند. این اثر زمانی شدیدتر می‌شود که فرد، علاوه بر خواب زیاد، علائم افسردگی نیز داشته باشد. این پاسخ نگاه ما به خواب را تغییر می‌دهد و شاید مسیرهای تازه‌ای را برای حفظ سلامت مغز پیش پای ما بگذارد.
دانشمندان در پژوهشی تازه نشان می‌دهند که خواب، ممکن است یکی از عوامل خطرآفرین و مهار پذیر برای افت عملکرد شناختی در مبتلایان به افسردگی باشد. رابطه‌ی میان مدت‌زمان خواب و سلامت، به‌ویژه سلامت مغز، در سال‌های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. شورای جهانی سلامت مغز، توصیه می‌کند که سالمندان برای حفظ عملکرد مطلوب مغزی، هر شب بین ۷ تا ۹ ساعت بخوابند.
مدت‌زمان خواب و توانایی‌های شناختی
گروه پژوهشگران از مرکز علوم سلامت دانشگاه تگزاس در سن‌آنتونیو، در مطالعه‌ی جدید خود به بررسی این پرسش پرداختند که آیا افسردگی می‌تواند بر رابطه‌ی میان مدت‌زمان خواب و توانایی‌های شناختی تأثیر بگذارد یا خیر. گروه پژوهشگران از مرکز علوم سلامت دانشگاه تگزاس در سن‌آنتونیو، در مطالعه‌ی جدید خود به بررسی این پرسش پرداختند که آیا افسردگی می‌تواند بر رابطه‌ی میان مدت‌زمان خواب و توانایی‌های شناختی تأثیر بگذارد یا خیر.
داده‌های مطالعه از میان اطلاعات مربوط به ۱۸۵۳ شرکت‌کننده در پروژه‌ی بلندمدت «مطالعه‌ی قلب فرامینگهام» استخراج شد. این افراد که هیچ‌کدام سابقه‌ی زوال عقل یا سکته نداشتند و میانگین سنی‌شان نزدیک به ۵۰ سال بود، مدت زمان خواب شبانه‌ی خود را گزارش کردند. پاسخ‌ها به سه دسته تقسیم شد: خواب کوتاه (کم‌تر از شش ساعت)، متوسط (شش تا نه ساعت) و طولانی (بیش از نه ساعت). در ادامه، عملکرد شناختی آن‌ها از طریق آزمون‌های روان‌شناختی سنجیده شد.
شرکت‌کنندگان برای بررسی نقش افسردگی در رابطه‌ی میان خواب و سلامت مغز، بر اساس وضعیت روانی و مصرف دارو به چهار گروه تقسیم شدند: افرادی بدون علائم افسردگی و بدون مصرف دارو (گروه کنترل)، افرادی بدون علائم و با مصرف دارو، افرادی با علائم افسردگی بدون مصرف دارو و در نهایت، افرادی با علائم افسردگی و در حال مصرف دارو.
یافته‌ها نشان داد که خواب طولانی، با افت عملکرد کلی مغز مرتبط است. افت در افرادی که علائم افسردگی داشتند، چه دارو مصرف می‌کردند چه نه، شدیدتر بود. حتی در شرکت‌کنندگان بدون علائم افسردگی نیز اثراتی هرچند ضعیف‌تر دیده شد. ونسا یانگ، هماهنگ‌کننده‌ی تحقیقات بالینی در مؤسسه‌ی بیگز و نویسنده‌ی اصلی مقاله، تأکید می‌کند: «افرادی که زیاد می‌خوابیدند، با احتمال بیشتری علائم افسردگی را تجربه می‌کردند. خواب ممکن است عاملی تغییرپذیر برای کاهش خطر افت شناختی در افراد مبتلا به افسردگی باشد.»
خواب و عملکرد شناختی
با وجود یافته‌های مهم پژوهش، طراحی مقطعی آن مانع از تشخیص رابطه‌ی علت و معلولی میان خواب و عملکرد شناختی می‌شود. همچنین، اتکا به گزارش‌های شخصی شرکت‌کنندگان درباره‌ی مدت خواب، می‌تواند با خطاهایی مانند بیش‌برآورد همراه باشد. افزون‌بر این موارد، غالب‌بودن شرکت‌کنندگان سفیدپوست در مطالعه، میزان تعمیم‌پذیری نتایج را به جمعیت‌های متنوع محدود می‌کند.
تیم پژوهشگران پیشنهاد می‌دهند که برای آشکارسازی رابطه‌ی زمانی میان اختلالات خواب و تغییرات شناختی، در آینده مطالعات طولی بزرگ‌مقیاس و چندوجهی انجام شود.
