جیغ زدن کودکان یکی از روش‌های کودکان است تا به اهداف خود برسند. خیلی از پدر و مادرها از جیغ زدن کودک خردسال خود کلافه و خسته می‌شوند. والدین باید دلیل جیغ زدن فرزند را کشف کنند و بهترین رفتار را برای مقابله با جیغ زدن آنها بکار بگیرند.
حسادت یکی از دلایل جیغ زدن کودکان
وقتی والدین مشغول تلفن، صحبت با دیگران یا توجه به خواهر و برادر می‌شوند، کودک احساس کنار گذاشته شدن پیدا می‌کند و برای بازپس‌گیری سهم خود از توجه، به جیغ متوسل می‌شود. این واکنش در کودکانی که هنوز زبان قوی ندارند یا حس مالکیت بر والد را شدیدتر تجربه می‌کنند، پررنگ‌تر است؛ در چنین مواقعی صدای بلند وسیله‌ای برای اعلام نارضایتی و رقابت بر سر محبت است. شناسایی موقعیت‌های محرک و اختصاص لحظات کوتاه ولی پیوسته برای توجه به کودک به آرام شدن او کمک می‌کند و به تدریج این نوع جلب توجه از راه های سالم تری جایگزین می‌شود.
احساس درماندگی
ناتوانی در پیدا کردن کلمات مناسب برای توصیف خواسته یا درد، کودک را به مرز ناامیدی می رساند و جیغ را به عنوان راه فوری برای بیرون ریختن این فشار به کار می‌گیرد. در دوره های رشد زبان، وقتی کودک خواسته اش را شرح دهد یا توضیحی از ناراحتی بدهد، خشم و اضطراب انباشته شده به گریه و فریاد تبدیل می‌شود. تقویت مهارت‌های کلامی، نشان دادن واژگان مرتبط با احساسات و ارائه گزینه‌های ساده برای بیان نیاز، به کاهش درماندگی و جایگزینی جیغ با ابزارهای ارتباطی کمک می‌کند.
جلب محبت پدر و مادر
در سن ۲ تا ۳ سالگی که استقلال طلبی افزایش پیدا می‌کند، کودک هم زمان انتظار توجه و محبت بیشتر دارد و اگر این انتظار برآورده نشود، با جیغ و فریاد سعی می‌کند والدین را به واکنش وادار کند. چنین رفتاری اغلب آزمونی برای تعیین مرزها و شناخت واکنش بزرگ‌تر ها است تا بفهمد کدام رفتارها او را به خواسته‌اش می رسانند. والدین با پاسخ‌های ثابت، آرام و هدفمند ( مثل نادیده‌گرفتن کنترل شده جیغ های هدف دار و تشویق به رفتارهای آرام برای جلب توجه ) به کودک می آموزد که دریافت محبت با روش‌های سازنده تر حاصل می‌شود.
گیجی و سردرگمی
وجود گزینه های متعدد، دستورهای متناقض یا تغییرات ناگهانی در محیط باعث می شود کودک در تشخیص خواسته اش دچار سردرگمی شود و این سردرگمی به سرعت به اضطراب و جیغ تبدیل شود. موقعیت هایی مثل رفت و آمد به مکان جدید، انتخاب بین دو اسباب بازی یا دریافت پیام های غیرهمسو از بزرگ‌ترها، توان تصمیم‌گیری کودک را کاهش و واکنش هیجانی او را تشدید می‌کند. ساده سازی انتخاب ها، ارائه توضیحات کوتاه و روشن و همراهی آرام والدین در لحظات پریشانی، به کودک کمک می‌کند احساس کنترل بیشتری پیدا کند و فریادهای ناشی از سردرگمی کمتر تکرار شوند.
گاهی اوقات دلیل جیغ زدن کودک بسیار ساده تر از آن چیزی است که به نظر می رسد؛ او ممکن است صرفاً گرسنه، خسته یا حتی بیمار باشد و نتواند این وضعیت را به زبان بیاورد. زمانی که بدن کودک در اثر گرسنگی یا بی خوابی دچار ضعف می‌شود، آستانه تحمل او پایین می‌آید و کوچک ترین عامل منجر به فریاد یا گریه می شود. همچنین، در صورت داشتن ناراحتی جسمی یا بیماری، کودک حس بد خود را از طریق جیغ ابراز می‌کند تا توجه والدین را جلب کند. توجه به زمان وعده های غذایی، فراهم کردن محیط آرام برای خواب کافی و بررسی نشانه های بیماری، از بروز این نوع جیغ ها پیشگیری می کند.
در مقابل جیغ زدن کودکان چه کنیم؟
رفتار والدین در مقابل داد زدن های کودک یکی از اقدامات مهم برای حل این مشکل و ترک این عادت در کودکان است است.
نسبت به جیغ زدن کودک بی اعتنا باشید اما اگر بیش از اندازه حساس هستید و به جیغ زدن کودک نمی توانند بی تفاوت باشند، بهتراست رفتارهایش را پیش بینی کنند. اگر قرار است با جیغ زدن کودک خواسته اش را انجام دهید قبل از جیغ این کار را انجام دهند.
هیچگاه او را کتک نزنید تا دیگر جیغ نزند. کتک زدن تنها باعث شدت یافتن این رفتار در او می شود.
همچنین بر سر کودک فریاد نزنید. بسیاری از کودکان با دیدن رفتار والدین خود فریاد زدن را یاد می‌گیرند. هر چقدر شما در برخورد با خانواده آرام تر رفتار کنید، الگوی رفتاری بهتری برای کودک خواهید بود.
در مورد علت ناراحتی کودک با او صحبت کنید، اگر کودک شما سن پایینی دارد و صحبت با او فایده ای ندارد، انگشت خود را جلوی دهانتان گرفته و به او نشان دهید که می خواهید ساکت باشد.
بهترین راه برای آرام کردن کودک این است که او را سرگرم کنید تا خیلی زود موقعیت قبلی را فراموش کند.
مهارت‌های ارتباطی خود را با کودک بیشتر کنید هرچه ارتباط والدین با کودک بیشتر باشد و کودک در بیان خواسته‌هایش ماهرتر شود، رفتارهایی نظیر جیغ زدن کمتر می‌شود.
به دادن زدن او اعتنا نکنید
برخی روان شناسان توصیه می‌کنند در برابر جیغ زدن کودک واکنش مستقیم نشان ندهید. دکتر آرونزون می‌گوید کودکی دو یا سه ساله با تمام تلاش می خواهد توجه شما را جلب کند، اما والدین باید کارهای خود مثل پخت شام یا جمع کردن لباس‌ها را ادامه دهند تا این رفتار خودبه خود متوقف می شود. اگر والدین نسبت به این رفتار حساس اند، باید موقعیت را پیش‌بینی کنند و در صورت لزوم پیش از جیغ، خواسته کودک را برآورده کنند. در صورت کمبود صبر، با روان پزشک کودک مشورت کنید.
با روش های ساده می‌توان آستانه تحمل والدین را بالا برد. حذف عوامل کاهش‌دهنده صبر، نقش مهمی در مدیریت شرایط دارد. واکنش‌هایی مثل اخم، سرزنش یا تنبیه، رفتار را تشدید می‌کند. بهترین راهکار، بی‌تفاوتی آگاهانه و نادیده گرفتن جیغ است تا کودک به‌تدریج این عادت را کنار بگذارد.
او را تنبیه نکنید
بسیاری از والدین در مواجهه با جیغ زدن‌های کودک خود دچار عصبانیت می‌شوند و به اشتباه به تنبیه بدنی متوسل می‌شوند تا صدای کودک را خاموش کنند. اما تنبیه فیزیکی هیچگاه راه حل مناسبی نیست و در واقع کار درستی به شمار نمی‌رود. این نوع برخورد نه تنها کمکی به کنترل رفتار کودک نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود این رفتار به مرور زمان شدیدتر و تکرار شونده‌تر شود. بنابراین، استفاده از تنبیه بدنی واکنش‌های منفی بیشتری را در کودک ایجاد می کند و وضعیت را بدتر می کند.
سر کودک خود فریاد نزنید
زمان‌هایی که تحت فشار روانی و عصبی هستید، مهم است که خونسردی خود را حفظ کنید و از فریاد زدن بر سر کودک خود خودداری نمایید. کودکان رفتار والدین را به عنوان الگو می‌آموزند و اگر والدین در مواجهه با مشکلات یا عصبانیت سر کودک فریاد بزنند، این رفتار را نیز یاد می‌گیرند و آن را تکرار می‌کنند. هر چه والدین آرام‌تر و با صبر بیشتری برخورد کنند، الگوی رفتاری مثبت تری برای کودکانشان خواهند بود. بنابراین، حتی وقتی کودک شما فریاد می‌زند، شما نباید واکنش تندی مانند فریاد زدن به او نشان دهید، چرا که این کار نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه شرایط را پیچیده تر می‌سازد.
با او در مورد علت ناراحتیش صحبت کنید
در هنگام مواجهه با کودک جیغ زن، بهترین کار این است که کنار او بایستید و مستقیماً به چشمانش نگاه کنید تا ارتباط چشمی برقرار شود. سپس با صدایی آرام، کنترل شده و مهربان از کودک بخواهید که صدای جیغ خود را قطع کند. به او توضیح دهید که حاضرید درباره علت ناراحتی اش صحبت کنید و به حرف‌هایش گوش دهید، اما این گفتگو فقط زمانی ممکن است که او فریاد زدن را متوقف کند. اگر کودک شما سن کمی دارد و توانایی صحبت کردن ندارد یا درک این مسئله برایش دشوار است، به صورت غیرکلامی با او ارتباط برقرار کنید؛ مثلاً با گرفتن انگشت خود جلوی دهانتان نشان دهید که لازم است سکوت کند. این روش ها کمک می‌کند تا کودک آرام شود و به تدریج یاد بگیرد که فریاد زدن راه مناسبی برای بیان احساسات نیست.
خودتان حدس بزنید که او چه می‌خواهد
یکی از مؤثرترین روش ها برای آرام کردن کودک هنگام جیغ زدن، این است که صورت خود را روبروی صورت او قرار دهید و با مهربانی به او بگویید: «وقتی جیغ می‌زنی، نمی‌توانم بفهمم چه می‌خواهی. می‌توانی بگویی چه مشکلی برای صدایت پیش آمده؟» اگر کودک نتواند منظورش را به خوبی بیان کند، خودتان حدس بزنید که چه چیزی می خواهد، مثلاً «آیا تو چیپس می‌خواهی؟» و اگر او سر تکان دهد، نشانه تأیید است. البته گاهی کودکان درخواست چیزهایی می‌کنند که نمی‌توانید یا نمی‌خواهید به آنها بدهید؛ در این مواقع لازم نیست تسلیم شوید، بلکه پیشنهاد جایگزینی مثل این بدهید: «می‌توانی شیرینی را بعد از شام بخوری، اما من خوراکی خوشمزه دیگری برایت دارم»
او را سرگرم کنید
در چنین شرایطی سعی کنید کودک را به روش‌های مختلف سرگرم کنید. مثلاً کتابی که قبلاً نخوانده را انتخاب کنید یا اگر وقت دارید، با او بازی کنید تا توجهش به موضوع دیگری جلب شود. کودکان به سرعت از موقعیت های قبلی فاصله می‌گیرند، پس با این روش بدون هیچ درگیری، او را از جیغ زدن باز دارید و آرام کنید.
کمی جدی باشید
در مواقعی که کودک همچنان بی‌قراری می‌کند، از او بخواهید چند دقیقه در جای مشخصی بنشیند تا آرام شود. به او توضیح دهید که وقتی آماده شد و با مؤدبانه صحبت کرد، پیش شما بیاید. اگر کودک مقاومت کرد، با ملایمت او را به سمت صندلی هدایت کرده و بنشانید. در کنارش بمانید و با آرامش منتظر بمانید تا او آرام گیرد.
در مکان های عمومی در برابر فریاد های کودک تسلیم نشوید
اگر کودک شما در محیط‌های عمومی مانند فروشگاه شروع به فریاد زدن کرد، او را به مکانی خلوت‌تر ببرید. در صورتی که سن کودک اجازه می‌دهد، به او توضیح دهید که از رفتار فعلی‌اش رضایت ندارید و در صورتی که مؤدبانه صحبت نکند، به حرف‌هایش گوش نخواهید داد. سپس محل را ترک کنید. هرگز به خاطر نگرانی از نگاه دیگران در برابر فریادهای کودک تسلیم نشوید، زیرا این واکنش باعث تقویت رفتار نامطلوب او می‌شود.
به او بگویید چه رفتاری باید داشته باشد
زمانی که کودک رفتار مناسبی دارد و پذیرای صحبت های شماست، انتظارات رفتاری خود را به روشنی برایش بیان کنید. به او بگویید که از او رفتار بهتری انتظار دارید و با همدلی و احترام به او بفهمانید که بچه‌های بزرگ جیغ نمی‌زنند. این روش به کودک کمک می‌کند تا درک بهتری از رفتار های مطلوب داشته باشد و به تدریج عادت های بهتر را بیاموزد.
به خواسته های معقول کودک توجه کنید
اگر همیشه به درخواست های کودک پاسخ منفی داده شود و خواسته هایش نادیده گرفته شود، احتمال بروز لجبازی و نافرمانی افزایش می‌یابد. والدین هوشیار تشخیص می دهند که کدام درخواست ها معقول و قابل قبول هستند و در چه مواردی باید به کودک «نه» بگویند. این تعادل در پاسخگویی به خواسته ها باعث تقویت رابطه مثبت و کاهش رفتارهای نامطلوب خواهد شد.
قبل از بیرون بردن کودک این نکات را رعایت کنید
قبل از اینکه کودک را به بیرون ببرید، مطمئن شوید که به اندازه کافی استراحت کرده و خواب کافی داشته باشد و همچنین گرسنه یا تشنه نباشد. کودکان وقتی خسته، گرسنه یا تشنه هستند، برای آرامش یافتن بیشتر جیغ می‌زنند و ناراحت می‌شوند. بهتر است مقداری خوراکی و آب همراه خود داشته باشید تا در صورت نیاز و هنگام خرید یا هر مکان دیگر، فوراً نیاز کودک را رفع کنید و از ناراحتی او جلوگیری کنید.
مهارت های ارتباطی خود و کودکتان را افزایش دهید
هر چه ارتباط شما با کودک بیشتر باشد و او بهتر بتواند خواسته‌هایش را بیان کند، رفتارهایی مانند جیغ زدن کاهش می‌یابد. به کودک آموزش دهید که با اشاره یا کلمات ساده بتواند خواسته‌اش را به شما منتقل کند. این مهارت به کاهش رفتارهای ناپسند کمک زیادی می‌کند.
از او مودبانه خواهش کنید آرام حرف بزند
اگر کودک شما به خاطر هیجان و خوشحالی زیاد جیغ می‌کشد، با آرامش و لحن مودبانه از او بخواهید که صدایش را پایین بیاورد و در حدی صحبت کند که مناسب فضای داخل خانه باشد. خودتان نیز با صدای آهسته صحبت کنید و به او توضیح دهید که برای شنیدن صدای شما، او هم باید آرام‌تر باشد. همچنین بگویید صدای بلند کودک باعث ناراحتی همسایه‌ها می‌شود.
به کودک هویت منفی ندهید
هرگز به کودک خود عبارات و القاب منفی مانند «جیغ‌جیغو»، «مگه بلندگو قورت دادی» یا «از دستت خسته شدم» نگویید، زیرا این نوع جملات باعث می شود رفتار منفی کودک به یک ویژگی شخصیتی دائمی برای او تبدیل شود. این برچسب ها تأثیر منفی عمیقی بر اعتماد به نفس و شخصیت کودک دارند و باعث تثبیت رفتارهای نامطلوب می شوند.
به کودک خود پاداش دهید
اگر کودک شما رفتار مثبتی از خود نشان داد و درخواست هایش را بدون جیغ و داد بیان کرد، حتماً به او پاداش دهید. جایزه های کوچک مانند خوراکی‌های مورد علاقه‌اش تشویق خوبی است. به او توضیح دهید که این پاداش به دلیل رفتار خوب و مودبانه‌اش است و این روش به تثبیت رفتارهای مثبت کمک می‌کند.
