با گذشت بیش از ۶ ماه از تأیید نخستین واکسن ویروس کرونا در جهان، روند واکسیناسیون کووید ۱۹ در ایران سرعتی بسیار آهسته دارد. درحالی‌که برخی کشورهای همسایه همچون ترکیه بیش از ۲۰ درصد و برخی مانند بحرین تا نیمی از جمعیت خود را واکسینه کرده‌اند، طبق آمار رسمی فقط کمی بیش از ۲/۵ درصد از ایرانیان تاکنون موفق به دریافت واکسن شده‌اند.
واکسن‌های تجویزشده‌ی رسمی در ایران شامل آسترازنکا، اسپوتنیک‌وی، بهارات و سینوفارم تا به امروز به‌صورت محدود به گروه‌های درمعرض خطر تزریق شده‌اند. درحالی‌که واکسیناسیون کل جمعیت کشور به دست‌کم ۱۷۰ میلیون دوز نیاز دارد، موجودی اندک واکسن‌های یادشده موجب شد که حتی برخی از واکسینه‌شدگان اولیه نیز نتوانند دوز دوم خود را دریافت کنند.
با وجود نبود دسترسی کافی به واکسن‌های خارجی، اکنون وزارت بهداشت برای تسریع واکسیناسیون در ایران به واکسن‌های ایرانی امید بسته است. از بین چندین واکسن داخلی دردست ساخت، سه نمونه شامل پاستور، کوو ایران برکت و کوو پارس رازی به مرحله‌ی آزمایش‌های انسانی رسیده‌اند. با وجود وعده‌های سازندگان و مسئولان مبنی بر اثربخشی بالای این واکسن‌ها، داده‌های حاصل از آزمایش‌های انسانی آن‌ها تاکنون به‌طور عمومی منتشر نشده است.
نخستین واکسن کرونای تأییدشده ایرانی
کوو ایران برکت که اکنون به نخستین واکسن کرونای تأییدشده‌ی ایرانی تبدیل شده، به‌دست دانشمندان گروه صنعتی شفا فارمد و زیر نظر ستاد فرمان اجرایی امام ساخته شده است. واکسن پس از گذشت نزدیک به ۱۰ ماه از شروع ساخت، دهم دی ۹۹ با تزریق به سه داوطلب وارد مرحله‌ی نخست کارآزمایی بالینی انسانی شد. برکت در این مرحله درمجموع در دو دوز به ۵۶ نفر تزریق و سپس در ماه اسفند، گزارش نهایی کارآزمایی برای وزارت بهداشت ارسال شد.
مرحله‌ی دوم و سوم کارآزمایی بالینی واکسن برکت به‌طور هم‌زمان از اواخر اسفند سال گذشته آغاز شد. در فاز دوم، ۲۸۰ داوطلب حضور داشتند و در مرحله‌ی سوم که هنوز دردست انجام است، ۲۰ هزار شرکت‌کننده از ۶ استان کشور حضور خواهند داشت. هنوز نتایج رسمی مراحل اول و دوم کارآزمایی بالینی انسانی در قالب مقاله‌ی علمی در دسترس قرار ندارد و بااین‌حال، تولید انبوه برکت از ماه گذشته آغاز شده است.
صدور مجوز مصرف اضطراری پیش از اتمام کارآزمایی‌های بالینی، برخلاف رویه‌ی تأیید تمام دیگر واکسن‌های کرونا است. به‌طور کلی واکسن پیش از استفاده‌ی اولیه یا دریافت مجوز مصرف کامل باید سه مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارد. سازندگان در فاز اول، ایمنی و مقدار دوز واکسن را می‌آزمایند. در گام بعدی ایمنی را در جمعیت بیشتری بررسی می‌کنند و درنهایت در مرحله‌ی پایانی، آزمون‌های اثربخشی را در مقیاس گسترده انجام می‌دهند.
واکسن کوو ایران برکت از فناوری سنتی ویروس غیرفعال‌شده استفاده می‌کند. این رویکرد هرچند در واکسن‌هایی همچون فلج اطفال اثربخش بالایی داشته، در مقایسه با فناوری‌های به‌کاررفته در ساخت سایر واکسن‌های کرونا کارایی پایین‌تری از خود نشان داده است. به‌عنوان مثال، اثربخشی واکسن چینی سینوواک که از رویکرد مشابه برکت استفاده می‌کند، در کارآزمایی‌های مختلف در برزیل و شیلی بین ۵۰/۴ تا ۶۷ درصد متغیر بوده است.
