شاید شما هم مانند بسیاری از مردم، بارها و بارها اخبار مربوط به فواید و مضرات چای و قهوه را شنیده باشید. انبوهی از تحقیقاتی که در خبرها، هر روز یکی از این دو را مفید و دیگری را مضر اعلام می‌کنند. شاید گزارش زیر بتواند مسئله را شفاف‌تر کند
مردم دنیا بیشتر چای می‌نوشند یا قهوه؟
شاید در نگاه اول به نظر نیاید. اما صحبت و قضاوت در مورد بحث چای و قهوه، اصلاً ساده نیست. بعد از نفت، دومین حجم معاملات جهان به قهوه اختصاص دارد و طبیعی است که با توجه به این ویژگی، حجم زیادی از اخبار و تحقیقات جهت‌دار در رد یا تایید مصرف چای و قهوه، تولید شده باشد.
بر اساس گزارش اکونومیست، در ایران به ازاء هر ۱ فنجان قهوه، ۹ فنجان چای نوشیده می‌شود. این آمار در سطح جهان، ۱ به ۳ است. به عبارت دیگر، در سطح جهان نیز چای سه برابر قهوه طرفدار دارد.
اگر چه تا قرن هجدهم میلادی، مصرف اصلی قهوه‌ی دنیا به «جهان اسلام» مربوط بود و از سوی دیگر، انگلیسی‌ها چای را در حد نوشیدنی ملی مورد توجه قرار می‌دادند و سنت خوردن چای را به همه‌ی مستعمرات خود نیز منتقل کردند، اما بعدها تحولات متعدد در فضای جهان، جغرافیای مصرف چای و قهوه را تا حدودی تغییر داد. گفته می‌شود انتخاب بین چای و قهوه در کشورهای مختلف تا حد زیادی میراثی از عوامل ژئوپلتیک، توسعه‌های مستعمرات در جهان و تغییرات ناشی از روند معاملات بین‌المللی است.
مارتین لوییس جغرافیدان دانشگاه استنفورد، ضمن توجه به برخی از این فاکتورها، توضیح می‌دهد که عجیب نیست که نام هند و چای با هم عجین شده و از سوی دیگر کره جنوبی و فیلیپین که از نظر جغرافیایی در میانه‌ی سرزمین چای خواران قرار گرفته‌اند، بیشتر به قهوه تمایل دارند. این دو کشور در آن ناحیه نزدیک‌ترین رابطه را با آمریکا نیز دارند. نقشه زیر که توسط اکونومیست تهیه شده، توزیع مصرف چای و قهوه را در جهان نشان می‌دهد:
چای و قهوه حاوی آنتی اکسیدان هستند
یکی از مهم‌ترین فواید قهوه و چای وجود آنتی اکسیدان‌ها در آن‌ها است.آنتی اکسیدان ها بدن را در مقابل رادیکال های آزاد محافظت کرده و از پیشرفت بیماری های مزمن پیشگیری می کنند. چای و قهوه حاوی آنتی اکسیدان و پلی فنل هستند که هم در طعم دهی وهم در افزایش سطح سلامت بدن نقش مهمی ایفا می کنند.
انواع زیادی از پلی فنل ها در چای و قهوه وجود دارد. مطالعه اولیه بر روی سلول های سرطانی خون نشان داده است که نوشیدن چای سیاه می تواند اثر محافظتی برسلول ها خون داشته باشد. همچنین قهوه و چای می توانند از سرطان کلیه، پستان، کولون، مثانه و رکتوم پیشگیری کنند. البته نیاز به مطالعات بیشتری در این زمینه وجود دارد.
پلی فنل ها سبب کاهش ریسک بیماری های قلبی می شوند. این اثر محافظتی بر روی قلب از طریق گشاد کردن عروق و کاهش فشار خون، جلوگیری از تشکیل عروق جدید و خاصیت ضد پلاکتی آن که مانع از حملات قلبی و مغزی می شود اعمال می شود.
خواص قهوه و چای ناشی از کافئین
کافئین نقش مهمی در خواص چای و قهوه در سلامتی ایفا می‌کند. قهوه در مقایسه با چای حاوی کافئین بیشتری است ولی هردو نوشیدنی از نظر خواص کافئین برای انسان موثر است. کافئین ریسک بیماری های مزمن را کم می کند و حال عمومی و هشیاری و قوای جسمی شما را افزایش می دهد. با وجود اینکه خواص کافئین به زمان آماده سازی و میزان مصرف و روش تهیه آن بستگی دارد.
میزان مجاز مصرف کافئین برای انسان روزانه 400 میلی گرم توصیه شده است. یک فنجان قهوه به طور متوسط حاوی 95 میلی گرم کافئین بوده در حالیکه یک فنجان چای حاوی 47 میلی گرم کافئین است. کافئین قدرتمند ترین محرک سیستم عصبی بوده و برای افزایش قدرت در ورزش استفاده می شود.
اثر کاهش وزن ناشی از کافئین
کاهش وزن و چربی سوزی نیز یکی دیگر از فواید قهوه و چای است که افراد را مجاب به نوشیدن آن‌ها می‌کند. کافئین سبب افزایش سوخت و ساز بدن شده و اثر آن تا 3 ساعت پس از مصرف باقی می ماند. همچنین این ماده مانع تولید سلول های چربی می شود و از این رو اثر چربی سوزی دارد. این تاثیر به اسید کلروژنیک موجود در کافئین نسبت داده شده است.
از طرفی پلی فنل های چای مانند تئوفلاوین سبب کاهش وزن می شوند. ماده تئوفلاوین سبب مهار لیپاز پانکراس و آنزیم هایی می شود که نقش کلیدی در تولید سلول های چربی دارند. همچنین به نظر می رسد که پلی فنل های موجود در چای سیاه سبب تغییر تنوع میکروبی دستگاه گوارش شده و سبب بهبود عفونت در دستگاه گوارش می شود، و از این طریق در کنترل وزن اثر می گذارد.
جمع بندی آخر، چای یا قهوه؛ کدام یک بهتر است؟
اما با توجه به فواید چای و قهوه که آن‌ها را مرور کردیم، کدام یک را به عنوان نوشیدنی بهتر باید انتخاب کنیم؟
هم قهوه و هم چای از منابع آنتی اکسیدانی محسوب می شوند و سبب پیشگیری از بیماری‌هایی نظیر سرطان می گردند. سایر مطالعات ادعا دارند که کافئین در پیشگیری از پارکینسون، دیابت نوع دوم و سیروز کبدی موثر است. از طرفی چای اثر محافظتی در سنگ کلیه و آرتریت دارد.
قهوه کافئین بیشتری نسبت به چای دارد و این برای کسانی که به دنبال اثر فوری در افزایش انرژی بدن هستند، مفید است. اگرچه می تواند سبب اضطراب و بی قراری شود. از این روی برای افرادی که سابقه اضطراب دارند، شاید چای انتخاب بهتری باشد. به علاوه ترکیب کافئین و ال کارنیتین در چای سیاه سبب حفظ آرامش و در عین حال هشیاری مغز می‌شوند.
اثرات مفید هر دو در میزان مصرف متعادل آن است. هم چنین ذائقه شخصی و حساسیت شما به کافئین نقش بزرگی را در این میان به عهده دارد.
