کاخ نیاوران، نام مجموعه‌ای فرهنگی تاریخی در شمال شهر تهران است که یکی از جاذبه های تماشایی پایتخت به شمار می رود و تماشای مناظر چشم نواز را برای ساکنان و مهمانان این شهر همیشه بیدار، ممکن می کند. این مجموعه باغی با دیدنی های بسیار از جمله کاخ نیاوران که هر گوشه اش نشانی از تلفیق تاریخ و طبیعت را در خود دارد. در جای جای این باغ بناهای چشم نواز جلوه گری می کنند که با نگاه کردن به آنها ناخودآگاه توقف خواهید کرد. همه بناها از برابر چشمان تان گذر کرده و تصویری ماندگار را در ذهن تان حک می کنند.
تاریخچه‌ی کاخ نیاوران
کاخ نیاوران از زیبایی و جذابیت طبیعی و تاریخی فراوانی برخوردار می باشد. بناهای مجموعه کاخ نیاوران متعلق به دوره های قاجار و پهلوی می باشد. ابتدا شاهان قاجار کاخ نیاوران را مکان خوش آب و هوا جهت اقامت ییلاقی خویش برگزیدند. فتحعلی شاه قاجار برای تفریحات تابستانی خود دستور می دهد تا در منطقه ای خوش آب و هوا خارج از شهر تهران که وسعتی بسیار کمتر از امروز داشت باغی مصفا بسازند.
درکنار روستایی که «گُرده وی» یا «گُرده به» خوانده می شد و در نیاوران امروز قرار داشت به جای نیزاری که در همسایگی روستا واقع بود باغ را ساختند. باغ ییلاقی فتحعلیشاه که در جای نیزار ایجاد شد را «نی آوران» نامیدند که بعدا به نام «نیاوران» مشهور شد.
محمد شاه نیز در همین باغ بنای کوچک و ساده ای بنا کرد و به دنبال او ناصرالدین شاه «کاخ صاحبقرانیه» را در باغ نیاوران ساخت. آخرین بنایی که در دوران قاجار در باغ نیاوران ساخته شد مشهور به کوشک احمدشاهی است. در زمان حکومت پهلوی دوم، برخی از بناهای کوچک باغ نیاوران تخریب شد و کاخ نیاوران با سبکی مدرن جهت سکونت وی و خانواده اش ساخته شد.
اکنون محوطه کاخ شامل کاخ اختصاصی نیاوران، کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمدشاهی و گلخانه ها و مدرسه اختصاصی پهلوی می باشد. در سال 1357 مجموعه کاخ نیاوران توسط نیروهای انقلابی تسخیر شد و در سال 1360 به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد. در سال 1365 کاخ موزه نیاوران برای اولین بار گشایش یافت.
کاخ نیاوران – آخرین سکونتگاه پهلوی
کاخ اختصاصی نیاوران یا همان کاخ نیاوران بنایی جدید است که طرحی ایرانی-اروپایی دارد. این ساختمان زمانی میزبان محمدرضا پهلوی، همسرش فرح و فرزندان آنها بود و تا پیش از خروج شان از ایران در این محل سکونت داشتند. این کاخ از دو طبقه و یک نیم طبقه تشکیل شده است و طراحی جالبی دارد.
فضای این کاخ ساده تر از دیگر کاخ های سلطنتی است؛ اما در عین حال زیبایی هایی خاصی را در آن می توان دید. در این ساختمان وسایل زندگی خانواده آخرین شاه ایران را می بینید، نگاهی به فضای زندگی آنها می اندازید و آثار هنری ارزشمند و جالب توجهی را مشاهده می کنید. نکته مهم درباره این ساختمان سقف آن است که به صورت بازشو طراحی شده و در هر زمان می شود آن را باز کرد و آسمان را دید. البته امروزه باز کردن سقف امری است که به تشخیص مسوولان انجام می شود؛ اگر بخت با شما یار باشد در بازدیدتان از این کاخ ممکن است با سقف باز شده رو به رو شوید.
ویژگی‌ها و نکات منحصر به فرد کاخ نیاوران
- کاخ نیاوران محل زندگی آخرین شاه ایران به همراه خانواده اش بوده است
- این کاخ در میان باغی بسیار زیبا قرار دارد که دارای مناظر چشم نوازی است.
- تنها ساختمان سلطنتی در ایران است که سقف آن به صورت بازشو طراحی شده است.
- در کنار بازدید از این کاخ می توانید از دیگر بناهای تاریخی همچون کوشک احمدشاهی و کاخ زیبای صاحبقرانیه نیز دیدن کنید.
- وجود دو کافی شاپ در فضای باغ نیز باعث می شود تا افراد بسیاری ساعاتی را در نزدیکی کاخ نیاوران سپری کنند و از این فضای متفاوت لذت ببرند.
طراحی کاخ نیاوران
کاخ اختصاصی نیاوران در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران جلوه ای از معماری ایرانی را به شکلی مدرن به نمایش می گذارد. این کاخ زیبا وسعتی برابر با ۹۰۰۰ مترمربع را به خود اختصاص داده و دارای دو طبقه و یک نیم طبقه است. طبقه اول بنا برای پذیرایی مهمانان، و طبقه آخر برای اتاق خواب ها و فضاهای شخصی خانواده بوده و در میان این دو طبقه یک نیم طبقه برای فضای کاری و اتاق کوچکترین عضو خانواده پهلوی، لیلا پهلوی، کاربرد داشته است.
طراحی معماری کاخ بر عهده مهندس محسن فروغی بود. ساخت بنا توسط شرکت ماپ انجام شده و «شرکت مهندسان مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و همکاران» به عنوان مهندس مشاور وظیفه نظارت بر اجرای پروژه را بر عهده داشته است. گچ‌بری استاد عبداللهی، آینه‌کاری استاد علی‌اصغر و هنر کاشی‌کاری استاد ابراهیم کاظم‌پور و ایلیا در بنای این کاخ جلوه گری می کند.
در طراحی این کاخ از معماری ایرانی و تلفیقی از هنر پیش و پس از اسلام الگوبرداری شده است. طرح چهار ضلعی کاخ و فضاسازی معماری داخلی آن جلوه ای از معماری ایرانی را در قالبی مدرن به تصویر می کشد.
دکوراسیون و مبلمان داخلی توسط یک گروه فرانسوی طراحی و اجرا شده است. مطابق بودن رنگ پوشش کف اتاق ها و پرده ها در جای جای کاخ به چشم می خورد. در گوشه گوشه کاخ مجموعه ای نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی کارخانه‌های سور فرانسه و رزنتال آلمان، اشیای تزیینی و مجموعه فرش های نفیس ایرانی وجود دارد.
