خنک کننده آبی و بادی؛ کدام یک برای پردازنده بهتر است؟
خنک کننده آبی و بادی هردو براساس یک اصل عمل می‌کنند و هدفشان این است که گرمای ناشی از پردازش CPU را خارج کنند. گرمای تولیدی پردازنده در بخش فلزی CPU، یعنی پخش کننده یکپارچه حرارتی (IHS) توزیع می‌شود. سپس گرما به صفحه پایه خنک کننده پردازنده منتقل شده تا از طریق فن از سیستم خارج شود.
با وجود تشابه در اساس و کارایی دو خنک کننده آبی و بادی، اما قطعاً در روش خنک سازی باهم تفاوت‌هایی دارند. در ادامه چگونگی و عملکرد هردو مدل خنک کننده بادی و مایع پردازنده را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.
خنک کننده بادی پردازنده
در یک سیستم دارای خنک کننده بادی، گرما از بخش IHS و خمیر حرارتی اعمال شده روی CPU، به یک صفحه پایه رسانا با جنس مس یا آلومینیوم منتقل می‌شود. سپس از صفحه پایه به سمت لوله‌های حرارتی متصل حرکت می‌کند. لوله‌های حرارتی گرما را به سمت هیت سینک جابجا و در آخر نوبت به خنک کننده پردازنده می‌رسد. از آنجا که خنک کننده‌های بادی بر مبنای گردش هوا کار می‌کنند، گرمای تولیدی را از طریق حرکت پره‌ها به بیرون می‌فرستند.
کارایی و قیمت خرید یک فن بادی پردازنده بسته به عواملی مانند نوع ماده به کار رفته در ساخت (رسانایی مس از آلومینیوم بیشتر است و طبیعتاً گزینه‌ی بهتری است)، ابعاد خنک کننده، تعداد فن‌ها و غیره می‌تواند متفاوت باشد. خنک کننده‌های بزرگ بادی معمولاً گرما را بهتر دفع می‌کنند. البته که ممکن است فضای فن موجود در سیستم ما محدود باشد. بنابراین مجبوریم از فن کوچک‌تری استفاده کنیم.
فن‌های خنک کننده آبی نیز مانند خنک کننده‌های بادی انواع مختلفی دارند که اغلب‌شان در دو دسته‌ی خنک کننده‌های آبی همه کاره (AIO) یا خنک کننده آبی سفارشی قرار می‌گیرند. اگرچه اصول همه‌ی مدل‌های آبی تقریباً یکسان است، اما بازهم در برخی از جزییات با هم تفاوت‌هایی دارند.
مشابه فرایند خنک سازی از طریق فن بادی، در اینجا هم فرآیند با صفحه پایه شروع می‌شود که از طریق لایه خمیر حرارتی به IHS پردازنده متصل می‌شود. درنتیجه انتقال حرارت بین دو سطح فراهم می‌شود. سطح فلزی صفحه پایه در واقع بخشی از منبعی است که مایع خنک کننده در آن جای دارد. این مایع در حین حرکت در منبع، گرما را از صفحه پایه جذب می‌کند. سپس به حرکت خود ادامه می‌دهد و از طریق یکی از دو لوله به سمت بالا و رادیاتور می‌رود. رادیاتور مایع را در معرض هوا قرار داده و موجب خنک شدن آن می‌شود. سپس فن‌های متصل به رادیاتور گرما را از کولر دور می‌کنند، مایع خنک کننده دوباره وارد بلوک آبی می‌شود و درنهایت چرخه خنک سازی مجدداً شروع می‌شود.
خنک کننده بادی بهتر است یا آبی؟
هردو گزینه عملکرد خوب و قابل توجهی را در اختیار کاربر قرار می‌دهند؛ البته به شرطی که مناسب سیستم و نوع کاربری شما باشند. در ادامه فاکتورهایی که در انتخاب شما تاثیرگذار هستند را با هم بررسی می‌کنیم.
هزینه‌ی خرید خنک کننده CPU بسته به ویژگی‌هایی دارد که در اولویت شما هستند. با این حال، به طور کلی کولرهای بادی به دلیل عملکرد ساده‌تر هزینه‌ی خرید کمتری نیز دارند.
در هردو نسخه‌ی آبی و بادی خنک کننده‌های CPU، مدل‌های پایین رده و حرفه‌ای پیدا می‌شود. مدل‌های رده بالای فن بادی اکثراً دارای هیت سینک بزرگ‌تر، فن‌های بهتر، طراحی زیباتر و نورپردازی RGB هستند. خنک کننده‌های آبیAll in One (AIO) نیز اغلب دارای رادیاتور بزرگ‌تر، جذابیت بیشتر و نرم افزار کنترل سرعت فن و روشنایی هستند. به طور کلی هرچه خنک کننده از مشخصات فنی بهتر و طراحی جذاب‌تر برخوردار باشد، طبیعتاً هزینه‌ی خرید بیشتری هم خواهد داشت.
سهولت در نصب
اگرچه نصب خنک کننده آبی AIO اغلب پیچیده‌تر از خنک کننده بادی استاندارد است، اما بازهم نصب تقریباً راحتی دارد. اغلب فن‌های پردازنده آبی تنها از منبع مایع، دو شیلنگ جهت چرخش مایع و رادیاتور تشکیل می‌شوند. بقیه موارد نصب تقریباً شبیه فن بادی انجام می‌شود. از آنجا که مایع خنک کننده پمپ و رادیاتور به صورت مستقل در دستگاه قرار دارند، بنابراین پس از نصب نیاز به نظارت یا نگهداری بسیار کمی دارند.
از سوی دیگر خنک کننده‌های آبی سفارشی نسبت به تغییرات منعطف‌تر هستند و مسلماً زمان بیشتری برای نصب نیاز دارند. اگر بخواهیم خنک کننده‌ها را از نظر سهولت در نصبشان دسته بندی کنیم، در درجه‌ی اول خنک کننده‌های بادی، سپس خنک کننده‌های آبی AIO و درنهایت خنک کننده‌های آبی سفارشی قرار می‌گیرند.
ابعاد و اندازه فن
کولرهای بادی می‌توانند ابعاد بزرگی داشته باشند که البته به همان میزان، فضا و دریچه‌ی هوای بزرگ‌تری جهت نصب در سیستم و خروج گرما لازم است. از سوی دیگر، برای نصب خنک کننده‌های پردازنده آبی نیاز به فضا برای رادیاتور و مواردی چون جهت گیری درست لوله‌های آب و غیره خواهید داشت. اگر فضای نصب در سیسمتان محدود است، یک فن بادی کوچک و یا فن مایع AIO با رادیاتور کوچک مناسب می‌باشد. پس هنگام خرید خنک کننده CPU، از ابعاد فن و فضای داخلی کیس اطمینان حاصل کنید.
صدای فن هنگام پردازش‌های سیستم
به طور کلی خنک کننده‌های مایع به خصوص AIO نسبت به فن‌های بادی بی‌صداتر هستند. خنک کننده‌های مایع تمایل به تولید صدای کمتر دارند، زیرا پمپ‌ها معمولاً به خوبی عایق بندی شده‌اند و درعین حال فن‌های رادیاتور با RPM کمتری نسبت به خنک کننده‌های بادی کار می‌کنند. البته این موضوع همیشگی و ثابت نیست. به طور مثال برخی از فن‌های بادی به طور خاص با قابلیت کاهش نویز طراحی شده‌اند. اگر صدای کار کردن فن برای شما اهمیت دارد و ترجیحتان خرید یک خنک کننده بادی است، حتما قبل از خرید مشخصات فن را بررسی کنید.
نوع کاربری
برای کاربری‌هایی چون اورکلاک، رندر ویدیو و یا پخش آنلاین فیلم معمولاً خنک کننده‌های مایع انتخاب بهتری هستند. خنک کننده مایع به طور موثرتر و به صورت همرفتی گرما را توزیع می‌کند که در این روش امکان کاهش سرعت فن و یا افزایش عملکرد کلی پردازنده وجود دارد. به عبارتی اغلب کارآمدتر و ساکت‌تر هستند. اگر می‌خواهید کمترین دمای ممکن را داشته باشید، ترجیحتان سر و صدای کمتر است و فرآیند نصب پیچیده برایتان اهمیت ندارد، خنک کننده آبی بهترین گزینه برای شماست.
خنک کننده‌های بادی در دور کردن حرارت از CPU بسیار خوب عمل می‌کنند، اما در عوض گرما داخل کیس پخش می‌شود. این موضوع دمای سیستم را به طور کلی افزایش می‌دهد. درنتیجه می‌توان گفت خنک کننده مایع عملکرد بهتری در انتقال گرما به خارج از سیستم از دارند.
اینکه کدام مدل خنک کننده CPU برای شما مناسب‌تر است، بستگی به کاربری و مشخصات مدنظرتان دارد. اگر می‌خواهید عملکردی تقریباً بی‌صدا و کارآمد داشته باشید و هزینه‌ی خرید برایتان اهمیتی ندارد، خنک کننده مایع انتخاب ایده آلی برای شما خواهد بود. اما اگر بودجه‌ی خرید محدودی را درنظر دارید و البته درکنارش می‌خواهید عملکرد بهینه و مفیدی را دریافت کنید، یک خنک کننده بادی می‌تواند برای سیستم شما انتخاب بسیار بهتری باشد.
نحوه‌ی استفاده شما از سیستم نیز در انتخابتان تأثیرگذار است. اینکه بخواهید پردازش‌های سنگین انجام دهید و در کنارش هم انتظار استفاده‌ی چند ساله از سیستم را بدون بروز مشکل داشته باشید، قطعاً سیستم خنک سازی شما باید قدرتمند باشد. پس پیش از انتخاب و خرید خنک کننده پردازنده نحوه‌ی استفاده و نوع کاربری خود را حتماً مشخص کنید.
