تلاش برای حل معمای دیرینه: آیا ما انسان‌ها واقعاً قاتل نئاندرتال‌ها بودیم؟
به‌لطف شواهد روزافزون، تصویری پیچیده از چگونگی قاتل نئاندرتال‌ها و نقشی که انسان امروزی در نابودی‌شان ایفا کرد، در حال شکل‌‌گیری است.
قاتل نئاندرتال‌ها
به نقل از خبر سنتر نزدیک به ۳۷ هزار سال پیش، نئاندرتال‌ها در دسته‌های کوچکی در جنوب اسپانیا زندگی می‌کردند. زندگی آن‌ها احتمالا به دلیل فوران آتشفشانی منطقه فلگریا در ایتالیا، درست چند هزار سال پیش‌تر متحول شده بود. در آن زمان انفجار مخروط آتشفشانی، زنجیره‌های غذایی را در منطقه‌ی مدیترانه مختل کرد.
نئاندرتال‌ها دوباره زندگی روزمره و فعالیت‌هایی مثل ساخت ابزار سنگی، خوردن پرندگان و قارچ‌ها، حکاکی نمادها روی سنگ‌ها و ساخت جواهرات از پرها و صدف‌ها را از سر گرفتند. آن‌ها احتمالا هرگز تصور نمی‌کردند که آخرین نسل از گونه‌ی خود هستند. اما داستان انقراض نئاندرتال‌ها ده‌ها هزار سال قبل آغاز شده بود؛ یعنی زمانی که آن‌ها منزوی و پراکنده شدند و در نهایت این وضعیت به حضور نیم‌میلیون ساله‌شان در برخی مناطق اوراسیا پایان داد.
انسان‌های مدرن و نئاندرتال‌ها
در نهایت ۳۴ هزار سال پیش، نئاندرتال‌ها منقرض شدند؛ اما از آنجا که انسان‌های مدرن و نئاندرتال‌ها از نظر زمان و مکان به مدت هزاران سال همپوشانی داشتند، باستان‌شناس‌ها از مدت‌ها پیش از خود می‌پرسیدند آیا ما، نزدیک‌ترین خویشاوندانمان را از بین بردیم یا خیر. این اتفاق ممکن است به صورت مستقیم در اثر خشونت یا جنگ یا به صورت غیرمستقیم از طریق بیماری یا رقابت بر سر منابع رخ داده باشد.
اکنون پژوهشگرها به دنبال حل راز چگونگی انقراض نئاندرتال‌ها و نقش ما در نابودی‌شان هستند. ده‌ها سال پژوهش چشم‌اندازی پیچیده را آشکار می‌کند: طوفانی از عوامل مثل رقابت در میان گروه‌های نئاندرتال، درون‌آمیزی (آمیزش گونه‌هایی که ارتباط ژنتیکی نزدیکی با یکدیگر دارند) و البته انسان امروزی در محو نزدیک‌ترین خویشاوندان ما از روی زمین نقش داشته‌اند.
داستان امروزی نئاندرتال‌ها در سال ۱۸۵۶ آغاز می‌شود. زمانی که کارگران معدن جمجمه‌ای عجیب شبیه به انسان را در دره‌ی نئاندر آلمان کشف کردند. باستان‌شناس‌ها نام جدیدی را برای این گونه انتخاب کردند: «هومو نئاندرتالنسیس». در اولین سال‌های پس از اکتشاف، پژوهشگرها تصور می‌کردند که اعضای این گونه جانوران وحشی و بدوی بودند. این تصویر براساس بازسازی ناقص از اسکلت پیرمرد نئاندرتالی شکل گرفت که در منطقه‌ی لاشاپل اوسان فرانسه کشف شد و ستون فقراتش براثر آرتروز تغییر شکل یافته بود.
اکنون بیش از ۱۵۰ سال شواهد باستانی و ژنتیکی نشان داده‌اند که نئاندرتال‌ها بسیار پیشرفته‌تر از آن چیزی بودند که تصور می‌کردیم. نئاندرتال‌ها ابزارهای پیچیده می‌ساختند، احتمالا خالق هنر بودند، بدنشان را تزئین می‌کردند، مردگانشان را به خاک می‌سپردند و توانایی‌های ارتباطی پیشرفته‌ای داشتند. بااین‌حال نوع بدوی‌تری از زبان را نسبت به انسان‌های مدرن به کار می‌بردند. همچنین آن‌ها به مدت صدها هزار سال در اقلیم‌های خشن شمال اروپا و سیبری دوام آورده بودند.
شواهد باستانی یافت‌شده
براساس شواهد باستانی یافت‌شده در محوطه‌های مختلف از روسیه تا شبه‌جزیره‌ی ایبری، نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن احتمالا به مدت حداقل ۲۶۰۰ سال و حداکثر ۷۰۰۰ سال در اروپا همپوشانی داشته‌اند. این همپوشانی همزمان با دوره‌ای تاریک در تاریخ نئاندرتال‌ها رخ داد که به نابودی‌شان ختم شد و این پرسش را به وجود آورد که آیا انسان‌های مدرن عامل نابوی این گونه بودند یا خیر. بااین‌حال داستان زندگی و انقراض نئاندرتال‌ها به مناطق مختلفی وابسته است. تام هایم، دانشمند باستان‌شناسی در دانشگاه وین می‌گوید:
برای مثال در برخی مناطق می‌بینیم که انسان‌ها به فضاهایی خالی اروپا می رسند که ظاهرا دیگر هیچ نئاندرتالی در آن‌ها یافت نمی‌شود. در مناطق دیگر احتالا همپوشانی با انسان‌ها وجود داشته است و ما می‌دانیم که افراد دو گونه با یکدیگر آمیزش داشتند.
