پناهگاه امن سرمایه روی کدام دارایی در زمان جنگ بازده بهتری داشت؟
پناهگاه امن سرمایه روی کدام دارایی در زمان جنگ بازده بهتری داشت؟
شوک جنگ ۱۲روزه بازارهای مالی کشور را لرزاند؛ در این بحران، کدام دارایی پناهگاه امن سرمایه بود و کدام یک بیشترین سود را به ارمغان آورد؟
پناهگاه امن سرمایه
به نقل از خبر سنتر پیش‌از آغاز درگیری نظامی در خرداد ۱۴۰۴، بازار سرمایه‌ی ایران نشانه‌هایی از بی‌ثباتی را بروز می‌داد. طی هفته‌های منتهی به آغاز جنگ، شاخص کل بورس روندی نزولی داشت و خروج ادامه‌دار پول حقیقی، حجم معاملات و اعتماد سرمایه‌گذاران را به‌شکل چشمگیری کاهش داده بود. این شرایط که تحلیلگران از آن با عنوان سایه‌ی بی‌ثباتی یاد می‌کردند، با شروع جنگ ۱۲روزه تشدید شد.
بحران جنگی پیش‌آمده به‌عنوان یک کاتالیزور، ضعف‌های ساختاری موجود در اقتصاد ایران، مانند رکود تورمی، کاهش ارزش پول ملی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران را تشدید کرد. تحلیل داده‌ها در سه مقطع زمانی کلیدی (یک روز پیش از جنگ، روز آتش‌بس و یک ماه پس از آن) حاکی از جابه‌جایی سرمایه از دارایی‌های داخلی قانون‌مند مانند بورس و املاک، به سمت دارایی‌های دیجیتال (رمزارزها) و بازارهای سنتی امن مانند دلار و طلا است.
نمای کلی عملکرد تلفیقی بازارها
جدول زیر به‌عنوان مبنای کمی گزارش پیش‌رو، عملکرد شاخص‌های کلیدی بازار در سه مقطع زمانی مشخص را ارائه می‌دهد. این جدول به‌طور خلاصه، واگرایی شدید در عملکرد طبقات مختلف دارایی تحت فشار ژئوپلیتیک را به‌تصویر می‌کشد و به‌عنوان نقشه‌ی راهی برای تحلیل‌های تفصیلی در بخش‌های بعدی عمل می‌کند.
جدول شاخص‌های بازار قبل، حین و پس از درگیری خرداد ۱۴۰۴
بازار / دارایی
۲۲ خرداد ۱۴۰۴ (پیش‌از درگیری)
۳ تیر ۱۴۰۴ (آتش‌بس)
۱ مرداد ۱۴۰۴ (پس‌از درگیری)
بورس اوراق بهادار تهران
شاخص کل (واحد)
۲,۹۸۴,۶۰۵
درحال سقوط پس‌از بازگشایی
۲,۸۳۶,۹۸۰
بازار ارز
دلار آمریکا (ریال – بازار آزاد)
۸۲۷٬۴۰۰
۸۴۶٬۰۰۰
۸۸۰٬۴۵۰
فلزات گران‌بها
سکه امامی (ریال)
۷۶۰,۶۰۰,۰۰۰
۷۹۳,۰۰۰,۰۰۰
۸۰۴,۹۵۰,۰۰۰
رمزارزها
بیت‌کوین (دلار)
۱۰۵٬۹۲۹ دلار
۱۰۵٬۴۷۱ دلار
۱۱۹٬۹۵۶ دلار
اتریوم (دلار)
۲٬۶۵۲ دلار
۲٬۴۴۸ دلار
۳٬۶۸۹ دلار
بازار مسکن (تهران)
وضعیت بازار
رکود تورمی عمیق
توقف کامل معاملات
بحران رکود تورمی
داده‌های فوق به‌وضوح شکاف عمیق در واکنش بازارها را نشان می‌دهد؛ درحالی‌که شاخص کل بورس تهران سقوط قابل‌توجهی را تجربه کرد، بازارهای ارز و طلا به‌عنوان پناهگاه‌های امن سنتی، شاهد افزایش تقاضا و قیمت بودند. بازار مسکن که پیش‌تر نیز در رکود به سر می‌برد، عملاً قفل شد و به کما فرو رفت. در مقابل، بازار رمزارزها تحت‌تأثیر خبرهای مثبت جهانی به‌ویژه حمایت‌های دولت آمریکا از ارزهای دیجیتال، عملکردی به‌مراتب بهتر از تمام دارایی‌های داخلی ثبت کرد.
بازار سرمایه‌ی ایران در آستانه‌ی درگیری نظامی خرداد ۱۴۰۴ نیز در وضعیت شکننده‌ای قرار داشت. در هفته‌های منتهی به ۲۲ خرداد، شاخص کل نوسانات منفی شدیدی را تجربه کرده بود؛ برای مثال، در روزهای ۱۱ و ۱۳ خرداد، شاخص به‌ترتیب با افت ۳۶ هزار و ۱۴ هزار واحدی مواجه شد که فشار فروش بالا و خروج نقدینگی را نشان می‌دهد. تحلیلگران در آن دوره، بازار را زیر سایه‌ی بی‌ثباتی توصیف می‌کردند و ریسک‌های سیستماتیک و سیاسی موجود نظیر عدم قطعیت در مورد مذاکرات بین‌المللی نیز بر روحیه‌ی سرمایه‌گذاران سنگینی می‌کرد. این زمینه نشان می‌دهد که جنگ، شوکی بر یک سیستم آسیب‌پذیر بود، نه یک بازار قوی و باثبات.
با آغاز درگیری‌ها در ۲۳ خرداد، سازمان بورس در اقدامی پیشگیرانه، معاملات بازار سرمایه را از ۲۵ خرداد به‌مدت ۹ روز کاری متوالی متوقف کرد. هدف اصلی این تصمیم، جلوگیری از نوسانات شدید، مهار نگرانی سهامداران خرد و پیشگیری از خروج گسترده‌ی سرمایه در بحبوحه‌ی عدم قطعیت نظامی بود؛ اما این اقدام که برای آرام‌سازی بازار طراحی شده بود، در عمل نتیجه‌ی معکوس داد. تعطیلی طولانی‌مدت، اضطراب سرمایه‌گذاران را محبوس کرده و با ایجاد فشار فروش متراکم و شدید، زمینه را برای سقوطی عمیق‌تر پس از بازگشایی فراهم کرد.
بازار سهام پس‌از بازگشایی
بازار سهام پس‌از بازگشایی در اوایل تیرماه، یکی از تلخ‌ترین روزهای تاریخ خود را تجربه کرد. در اولین روز معاملاتی، شاخص کل با سقوطی معادل ۶۲,۵۰۳ واحد (۲٫۱ درصد) از سطح پیش‌از جنگ یعنی حدود ۲,۹۸۴,۶۰۵ واحد، به ۲,۹۲۲,۱۰۱ واحد سقوط کرد. بیش‌از ۹۹ درصد نمادهای بازار در محدوده‌ی منفی معامله شدند و صف فروش بی‌سابقه‌ای به‌ارزش ۳۵۰ هزار میلیارد ریال تشکیل شد که هجوم سرمایه‌گذاران برای خروج از بازار به هر قیمتی را نشان می‌داد. حجم معاملات خرد به‌شدت پایین بود که خود گواهی بر تبخیر کامل اعتماد خریداران و فقدان نقدینگی در سمت تقاضا بود.
اعلام آتش‌بس در ۳ تیر، نتوانست آرامش را به تالار شیشه‌ای بازگرداند؛ روند نزولی بازار در هفته‌های بعد نیز ادامه یافت. در هفته‌ی اول مرداد، شاخص کل با افت ۵٫۴۲درصدی به کانال ۲٫۶۸ میلیون واحد سقوط کرد و خروج سنگین پول حقیقی به‌میزان ۵۰ هزار میلیارد ریال تنها در یک هفته به ثبت رسید. تا تاریخ ۱ مرداد، شاخص کل با بهبودی نسبی به ۲,۸۳۶,۹۸۰ واحد رسید؛ اما همچنان فاصله‌ی معناداری با سطح پیش از جنگ داشت که نشان‌دهنده‌ی بی‌اعتمادی عمیق و پایدار در بازار بود.
بازار ارز و طلا؛ پناهگاه‌های سنتی
در آستانه‌ی درگیری، بازار ارز خود در التهاب ناشی از تنش‌های اقتصادی و سیاسی پیشین به‌سر می‌برد. در تاریخ ۲۲ خرداد، هر دلار آمریکا در بازار آزاد با نرخ تقریبی ۸۳,۲۵۰ تومان معامله می‌شد. با شروع جنگ و تعطیلی بازارهای رسمی، نرخ دلار در معاملات غیررسمی و پشت‌خطی تا ۹۴,۰۰۰ تومان نیز افزایش یافت که نشان‌دهنده‌ی اوج‌گیری تقاضا برای دارایی امن بود.
پس‌از اعلام آتش‌بس در ۳ تیر، نرخ دلار بلافاصله با اصلاح نزولی مواجه شده و در نهایت در سطح ۸۴٬۶۰۰ تومان تثبیت شد؛ روند صعودی در هفته‌های بعد نیز ادامه یافت و تا ۱ مرداد، قیمت دلار به ۸۸۰,۴۵۰ ریال رسید. این رشد پایدار مؤید آن بود که آتش‌بس نتوانسته نگرانی‌های بنیادین اقتصادی را برطرف کند و سرمایه‌گذاران همچنان برای محافظت از دارایی خود در برابر کاهش ارزش ریال و بی‌ثباتی داخلی، به دلار پناه می‌بردند.
نگرانی‌های بنیادین اقتصادی
آتش‌بس نتوانست نگرانی‌های بنیادین اقتصادی را برطرف کند و سرمایه‌گذاران همچنان برای محافظت از دارایی‌شان به دلار و طلا پناه بردند بازار طلا نیز مسیری مشابه بازار ارز را پیمود. در ۲۲ خرداد، قیمت هر قطعه سکه‌ی امامی در قالب تک‌فروشی ۷۶ میلیون و ۶۰ هزار تومان بود. با اعلام آتش‌بس در ۳ تیر، قیمت سکه با جهشی قابل‌توجه به ۷۹ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسید که انتقال سریع نقدینگی از بازار سهام به‌سمت یک پناهگاه امن فیزیکی و سنتی را نشان می‌داد.
روند صعودی طلا متوقف نشد و تا ۱ مرداد، قیمت سکه به ۸۰ میلیون و ۴۹۵ هزار تومان افزایش یافت. تقاضای پایدار برای طلا توسط داده‌های شورای جهانی طلا نیز تأیید شد. گزارش این نهاد نشان داد که خرید سکه و شمش طلا در ایران در سه‌ماهه‌ی دوم سال ۲۰۲۵ با ۲۰ درصد افزایش همراه بوده است که ایران را به یک «مورد استثنایی» در روندهای جهانی تقاضا تبدیل کرد.
